Mediacja – mało popularna forma negocjacyjnego rozstrzygania sporów. Różni się ona pod wieloma względami od metody sądowej, natomiast warto już na wstępie podkreślić niektóre z jej walorów jak: dobrowolność, prywatność, poufność i zachowanie pełnej decyzyjności stron sporu. Celem tego rodzaju postępowania jest doprowadzenie do ugodowego rozstrzygnięcia sprawy przy zachowaniu, jak najdalej jest to możliwe, dotychczasowych relacji stron. Ma to znaczenie zwłaszcza w przypadkach długoletnich relacji biznesowych, które, z różnych przyczyn, bywają dotknięte sytuacjami zagrażającymi ich trwałości. Jeśli rzeczywiście stronom zależy na wyeliminowaniu przedmiotu sporu bez zniszczenia relacji, wówczas mediacja wydaje się właściwą formą dyskusji. Zasadniczo bowiem chodzi o poznanie i zrozumienie wzajemnej pozycji stron, to bowiem daje odpowiednią platformę do decyzji w sprawie. Oczywiście będzie to wymagało chęci i zaangażowania w postępowanie, podobnie zresztą jak w postępowaniu sądowym, bez jednak niepotrzebnego stresu, czasem również wynikającego z potencjalnych sankcji stosowanych przez sędziego na skutek błędów proceduralnych.

Mediacja może być stosowana właściwie do każdego rodzaju spraw i na każdym jej etapie. Dotyczy to zarówno spraw o wartości przedmiotu sporu do £10,000 jak i tych skomplikowanych, wielowątkowych sporów o znacznie wyższych wartościach. Jednakże, biorąc pod uwagę czynnik oszczędności czasu i kosztów, warto jest rozpocząć mediację przed ewentualnym postępowaniem sądowym lub na jego wczesnym etapie, choć wybór w tym względzie może być warunkowany różnymi czynnikami.

Jeśli na wstępnym etapie dojdzie do zgromadzenia informacji na temat przedmiotu sporu, w tym dowodów w sprawie, wówczas co do zasady mediator będzie mógł zawęzić zakres sporu ustalając jego główne punkty tworząc odpowiednią platformę dla konstruktywnej dyskusji. Nawet jeśli nie dojdzie do ugody, plusem podjętej próby mediacyjnej jest przygotowanie materiału do ewentualnego postępowania sądowego, w zależności od etapu, na którym doszło do mediacji.

Mediacja nie zawsze, choć często kończy się ugodą. Zgodnie z wynikami audytu CEDR z lipca 2018 r., ponad 74% spraw prowadzonych przez mediatorów zakończyło się ugodą już na posiedzeniu mediacyjnym, natomiast 15% w krótkim okresie po mediacji.

Jakie są potencjalne plusy mediacji? Przykładowo, strony z uwagi na zaistniały spór nie potrafią komunikować się ze sobą w sposób dający szansę na zrozumienie a tym samym porozumienie. Wymiana argumentów jedynie eskaluje spór potęgując ryzyko sprawy sądowej. Strony idą więc „na noże”, co niewątpliwie nie sprzyja ich relacji. Neutralny mediator, wprowadzając w dyskusję czynnik obiektywny, może pomóc w przezwyciężeniu tych trudności. Dalej, mediację cechuje wspomniana już dobrowolność, poufność i prywatność dyskusji, co biorąc pod uwagę interes stron ma istone znaczenie. Nie bez znaczenia jest również fakt, iż to strony dokonują wyboru odpowiedniego mediatora, przywilej niedostępny w postępowaniu sądowym. Dodatkowo, sam proces mediacyjny jest mniej formalny, bardziej elastyczny, co niewątpliwie wpływa na atrakcyjność tego typu postępowania. Na koniec element ryzyka i czasu. Z uwagi na ilość spraw, postępowania sądowe trwają długo, co do zasady kilka miesięcy. Tymczasem mediacja może być zorganizowana w miarę szybko, często w ciągu kilku dni lub tygodni i zazwyczaj trwa ona od kilku godzin do kilku dni. Czy strony ryzykują cokolwiek podejmując próbę mediacyjną? Nie, strony nie mają nic do stracenia, natomiast mogą zyskać wiele, jeśli dojdzie do zawarcia ugody.

Teraz potencjalne minusy mediacji. Nie jest ich wiele biorąc pod uwagę listę potencjalnych zalet. Niemniej, jeśli nie dojdzie do zawarcia ugody, strony mogą argumentować, iż jedynie straciły czas i koszty. Oczywiście ocena będzie tu zależała od perspektywy i podejścia. Można bowiem również uznać, iż czas ten spożytkowany został na odpowiednie przygotowanie sprawy. Również dla sędziego nie bez znaczenia jest informacja, iż strony podjęły próbę mediacyjną dając sobie szansę na polubowne rozstrzygnięcie sporu.

Czasem można również spotkać się z taką opinią, iż wola strony udziału mediacji to wyraz jej słabości, braku wiary w sukces sprawy w postępowaniu sądowym. Nic bardziej mylnego. Przeciwnie, dążenie do rozstrzygnięcia sporu w drodze mediacji to wyraz siły i rozwagi strony. W dobrze rozumianym interesie stron jest bowiem, by spór rozwiązać prywatnie, w miarę szybko i bez niszczenia wzajemnych relacji.

Biorąc pod uwagę wymóg prawny rozważenia przez strony mediacji przed wdaniem się w spór sądowy oraz potencjalne sankcje finansowe w przypadku nieuzasadnionej odmowy w tym przedmiocie, trwa obecnie debata, czy zasadnym byłoby wprowadzenie mediacji jako obowiązkowego etapu w procesie rozstrzygania sporów cywilnych.

Artykuł przygotowany dla: Gazeta Londyńska, Wyd. 147